Wiele osób starszych, szczególnie o niższych dochodach, decyduje się na zawarcie umowy dożywocia. Takie rozwiązanie gwarantuje im opiekę i spokojną starość, natomiast druga strona otrzymuje na własność nieruchomość, w zamian za wypełnienie zobowiązań zawartych w umowie.

Umowa dożywocia polega na tym, że osoba, która otrzymuje prawo własności do nieruchomości, jednocześnie zobowiązuje się do dożywotniej opieki nad dotychczasowym właścicielem tej nieruchomości, czyli dożywotnikiem. Na takich zasadach można przekazać nie tylko mieszkanie czy dom, ale także gospodarstwo rolne, prawo użytkowania wieczystego oraz udział we współwłasności nieruchomości. Obowiązek zapewnienia dożywotniej opieki może natomiast dotyczyć właściciela nieruchomości lub zostać przez niego zastrzeżony na rzecz bliskiej mu osoby, czyli np. rodzica, dziecka czy współmałżonka.

Strony zawierają umowę u notariusza i mogą same doprecyzować, jakie będą obowiązki nabywcy nieruchomości względem dożywotnika. Jeśli natomiast nie określą ich samodzielnie w umowie, zastosowanie będą miały zapisy artykułu 908. Kodeksu cywilnego, które mówią, że nabywca nieruchomości będzie musiał przyjąć jej dotychczasowego właściciela jako domownika, dostarczać mu pożywienie, ubrania, światło i opał, zapewniać potrzebną pomoc, opiekę w przypadku choroby oraz pokryć koszty pogrzebu. Umowa dożywocia z założenia zawiera element losowy, tzn. że trudno jest przewidzieć, jak długo nabywca nieruchomości będzie musiał wykonywać zawarte w niej zobowiązania – może to być kilka miesięcy lub wiele lat, w zależności od długości życia dożywotnika. Należy mieć na uwadze, że umowa dożywocia jest umową odpłatną – trzeba od niej odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 2% wartości nieruchomości, który pobiera notariusz podczas sporządzania umowy.

Właściciel nieruchomości ma pełne prawo do rozporządzania nabytą nieruchomością, co oznacza, że może ją sprzedać. Należy jednak pamiętać, że jego zobowiązania względem dożywotnika zostaną wówczas przeniesione na kolejnego właściciela nieruchomości, co może okazać się problematyczne dla potencjalnego kupującego. Osoba, która chce sprzedać mieszkanie z dożywociem, powinna już na etapie ogłoszenia powiadomić o tym fakcie potencjalnych zainteresowanych nabyciem, bo oznacza to dla nich dodatkowe zobowiązania. Warto wspomnieć, że dożywotnikowi przysługuje prawo zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę, która pokrywać będzie dotychczasowe zobowiązania wynikające z umowy. Może mieć to zastosowanie na przykład w razie sprzedaży nieruchomości, gdy osobą zobowiązaną staje się ktoś zupełnie obcy dożywotnikowi i sprawowanie bezpośredniej opieki stałoby się niekomfortowe. Takiej zmiany nie można jednak dokonać w akcie notarialnym, a jedynie na drodze sądowej.