14 maja 2020 roku jest datą graniczną przy ubieganiu się o zwrot nieruchomości, które zostały wywłaszczone przed 2000 rokiem, a na których nie został zrealizowany cel wywłaszczenia. Zmiana ustawy o gospodarce nieruchomościami wprowadza ramy czasowe, co w konsekwencji niweluje przepis o odzyskaniu własności nieruchomości, niezależnie od momentu wywłaszczenia. Nowe regulacje wprowadzają maksymalny termin do 20 lat wstecz, co do których może wystąpić próba odzyskania nieruchomości.

Czym jest wywłaszczenie?

Wywłaszczenie polega na pozbawieniu w drodze decyzji prawa własności, użytkowania wieczystego lub innego prawa podmiotowego na nieruchomości. Ustawa zasadnicza gwarantuje i przewiduje konkretne przesłanki niezbędne do wywłaszczenia. Zgodnie z artykułem 21 Konstytucji RP: „Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Wywłaszczenie może być dokonane jedynie na rzecz Skarbu Państwa oraz określonej jednostki samorządu terytorialnego. Wywłaszczenie może być zrealizowane z różnych względów, lecz podstawą powinien być interes społeczny. Z tego względu może dotyczyć między innymi przeznaczenia nieruchomości na budowę drogi publicznej, lotniska, ochrony środowiska itd.

Rzeczywistość pokazuje, że wiele osób w dalszym ciągu nie ma świadomości o możliwości ubiegania się o zwrot nieruchomości. Warto przy tym pamiętać, iż dotyczy to nieruchomości, na których nie doszło do realizacji celu wywłaszczenia. Jakie są przesłanki do ubiegania się o zwrot nieruchomości? Artykuł 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami wskazuje, iż władze państwowe lub lokalne (jednostki samorządu terytorialnego np. gmina) obowiązane są rozpocząć realizację celu do 7 lat od „przejęcia” nieruchomości, a zakończyć inwestycję do 10 lat od powyższego działania. Brak ścisłego trzymania się przez organy powyższych dat jest podstawą do uznania nieruchomości jako zbędnej do zrealizowania celu wywłaszczenia i staje się jednocześnie podstawą do ubiegania się o jej zwrot. Na mocy nowych regulacji (od 15 maja 2020) liczba możliwych wywłaszczeń zdecydowanie zmaleje.

Warto pamiętać o regulacjach zawartych w ustawie o gospodarce nieruchomościami, dotyczących zwrotu nieruchomości. Artykuł 140 normuje stan obowiązkowego zwrotu odszkodowania lub nieruchomości zamiennej (na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) z tytułu zwrotu nieruchomości wywłaszczonej. Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, lecz nie może być wyższe niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu jej zwrotu. Organem orzekającym o zwrocie nieruchomości i obowiązkach poprzedniego właściciela lub spadkobiercy jest starosta.

Sam termin przedawnienia możliwości ubiegania się o zwrot nieruchomości wydaje się mieć uzasadnienie. Niepewność związana z daną nieruchomością i jej sytuacją prawną utrudnia obrót nieruchomościami komunalnymi. Do głębokich zmian w prawie dotyczących nieruchomości pozostały 2 miesiące.